خنک‌کننده خودرو که به عنوان ضد یخ نیز شناخته می‌شود، جزء حیاتی سیستم خنک‌کننده خودرو است. این سیال با اتلاف گرمای تولید شده در حین احتراق، نقش مهمی در حفظ دمای بهینه عملکرد موتور دارد. اجزای اصلی سازنده ضدیخ مخلوطی از آب و اتیلن گلیکول یا پروپیلن گلیکول است که در موتور به گردش در می‌آید و گرمای اضافی را قبل از عبور از رادیاتور جذب می‌کند. جالب است بدانید خنک‌کننده علاوه بر جلوگیری از گرم شدن بیش از حد موتور، از سیستم در برابر خوردگی و یخ زدگی در دماهای سرد نیز محافظت به عمل می‌آورد. با این مقدمه به سراغ تعریف ضدیخ، انواع آن، نحوه چک کردن و تمام موارد اساسی که باید در این مورد بدانید خواهیم رفت. پس اگر هنوز مطمئن نیستید چگونه یک خنک‌کننده مناسب را انتخاب کنید با ما همراه باشید.
ضد یخ چیست؟
برای شروع، اجازه دهید به پاسخ پرسش‌های متداولی که از کاربران در دست داریم بپردازیم. بنابراین ابتدا به این سوال پاسخ می‌دهیم که خنک‌کننده چیست؟ خنک کننده یک ماده مایع است که از موتور شما در دماهای شدید، چه در حالت گرم و چه در حالت انجماد محافظت می‌کند. برخی از ضروری‌ترین اجزای آن عبارتند از:
- پایه گلیکول: این پایه بین 90٪ تا 95٪ از کنسانتره خنک‌کننده را تشکیل می‌دهد و خود به دو دسته زیر تقسیم می‌شود:
- اتیلن گلیکول: این ماده شیمیایی تضمین می‌کند مایع موجود در موتور در دماهای زیر صفر یخ نمی‌زند یا در گرمای شدید تبخیر نمی‌شود. یکی از معایب عمده اتیلن گلیکول اکسید شدن و آسیب رساندن به موتور است. به همین دلیل است که هنگام استفاده از آن باید از افزودنی‌های مناسب استفاده کرد تا چنین معایبی پوشش داده شود.
- پروپیلن گلیکول: این ترکیب می‌تواند به جای اتیلن گلیکول استفاده شود. پروپیلن گلیکول ویسکوزیته بالاتری دارد، به این معنی که سرعت انتقال حرارت را بهبود می‌بخشد.
- مواد افزودنی: حدود 5 درصد از کنسانتره خنک‌کننده را مواد افزودنی تشکیل می‌دهد. بازدارنده‌های خوردگی نقش اساسی در فناوری خنک‌کننده دارند زیرا اکسیداسیون را به حداقل رسانده و خطر زنگ زدگی موتور را کاهش می‌دهند. افزودنی‌های مختلفی در سیالات خنک‌کننده مختلف استفاده می‌شود. به عنوان مثال، در آسیا، کربوکسیلات و فسفات‌ها مواد اولیه ضد‌خوردگی هستند. از طرفی در اروپا ترکیبی از سیلیکات و کربوکسیلات مورد توجه قرار دارد.
- آب: تا 5 درصد از کنسانتره خنک‌کننده رقیق نشده را آب تشکیل می‌دهد.
مقاله "بهترین جایگزین ضد یخ" شما را در درک مبانی عملکرد ضدیخ یاری می‌کند.
مایع خنک‌کننده موتور چیست؟ چه فرقی با ضدیخ دارد؟ مایع خنک‌کننده موتور از چه ترکیباتی تشکیل شده؟
در مورد ترکیبات مواد افزودنی"لیست ادتیوهایی که در روانکار صنعتی استفاده می‌شوند" را مطالعه بفرمایید.
ی‌دانید چند نوع ادتیو یا همان افزودنی داریم؟ دانستن مفهوم ادتیو و شناخت انواع آن مهم است. زیرا اگر بدانیم هر افزودنی چه ویژگی دارد، انتخاب نهایی در خرید انواع روغن صنعتی و گریس راحت‌تر خواهد بود.
ضد یخ چه کاری انجام می‌دهد؟
مهم‌ترین موارد کارکرد ضدیخ عبارت است از:
- پیشگیری از گرم شدن بیش از حد موتور در آب و هوای گرم
- پیشگیری از یخ زدن سیستم خنک‌کننده در دماهای زیر صفر
- پیشگیری در برابر خوردگی به دلیل وجود مواد افزودنی مانند فسفات، سیلیکات و کربوکسیلات که طول عمر موتور را افزایش می‌دهد.
انواع مختلف ضدیخ برای موتور
انواع مختلف خنک‌کننده موتور به دقت مهندسی شده و برای انواع مختلف خودرو آزمایش شده است. برخی از آنها عبارتند از: فناوری افزودنی معدنی ، فناوری اسید آلی ، فناوری اسید آلی ترکیبی ، بدون فسفات، فسفاته و سیلیکاته .
- ضدیخ‌هایی که بر اساس فناوری افزودنی معدنی فرموله شده‌اند(INORGANIC ADDITIVE TECHNOLOGY) یا IAT: خنک‌کننده‌های IAT بر پایه اتیلن گلیکول همراه با سیلیکات و فسفات فرموله شده که برای جلوگیری از خوردگی انتخاب بسیار مناسبی است. این نوع خنک‌کننده در خودروهای قدیمی‌تر، معمولاً خودروهایی که قبل از اواخر دهه 1990 در ایالات متحده ساخته شده‌اند، استفاده می‌شود. از آنجایی که این فرمول قدیمی‌تر است، به اندازه برخی از خنک‌کنندهایی که با فرمولاسیون مدرن به بازار عرضه شده‌اند، کارآمد نیست. اگر خودروی قدیمی‌تری دارید که به خنک‌کننده IAT نیاز دارد، مطمئن شوید پیش از تعویض آن را به درستی شستشو داده و سپس جایگزین کنید. توجه داشته باشید این نوع از ضدیخ‌ها تقریباً هر دو سال یا تا 72000 کیلومتر باید تعویض شود.
- ضدیخ‌هایی که بر اساس فناوری اسید آلی به بازار عرضه می‌شوند (ORGANIC ACID TECHNOLOGY (OAT: این خنک‌کننده‌ها بر پایه پروپیلن گلیکول ساخته شده‌اند و با خودروهایی از برندهای GM، Saab و VW سازگار هستند. برخلاف IAT، مایعات خنک‌کننده OAT برای مدل‌های جدید خودرو طراحی شده‌اند که معمولاً در دهه 2000 یا بعد از آن ساخته می‌شوند. این محصولات از اسیدهای آلی برای محافظت از موتور خودرو در برابر خوردگی استفاده می‌کنند. آنها همچنین دارای افزودنی‌های اضافی برای محافظت از موتور هستند. به لطف فرمولاسیون پیشرفته، خنک‌کننده های OAT هر پنج سال یکبار یا هر 240000 کیلومتر باید تعویض شوند. والولین از جمله برندهای تجاری شناخته شده‌ای است که انواع ضدیخ بر اساس فناوری اسید آلی (OAT) را به بازار عرضه می‌کند.
- ضد یخ بر پایه فناوری اسید آلی هیبرید( HYBRID ORGANIC ACID TECHNOLOGY (HOAT: فناوری اسید آلی هیبرید سومین دسته مهم خنک‌کننده موتور است. فرمول HOAT ترکیبی از فرمول های OAT و IAT است. در این محصولات از سیلیکات و اسید آلی برای محافظت از موتور و مبارزه با خوردگی استفاده می‌شود. مانند بسیاری از همتایان خود، HOAT ها در رنگ‌های متنوعی عرضه می‌شوند اما رنگ در کیفیت چندان تاثیری ندارد. بنابراین، هنگام انتخاب محصول مناسب HOAT، به جای رنگ مایع، به نام تجاری و مشخصات آن توجه کنید. خنک‌کننده‌های HOAT با برندهای فورد، کرایسلر و خودروهای اروپایی سازگار است. اگر از این محصولات استفاده می‌کنید، باید هر پنج سال یا 240000 کیلومتر آنها را عوض کنید.
- ضدیخ با فناوری PHOSPHATE-FREE HOAT OR HYBRID, OAT: ضدیخ‌های بدون فسفات (OAT هیبریدی) با اتیلن گلیکول ساخته می‌شود. این محصولات شامل بازدارنده‌های خوردگی آلی و معدنی برای محافظت از موتور است. این محصولات حاوی سیلیکات اندک و بدون NAP هستند. به عبارتی حاوی هیچ‌گونه ترکیباتی مانند بورات، نیتریت، نیترات، آمین، فسفات و سیلیکات نیستند زیرا این ترکیبات برای محیط‌زیست مضر هستند. این ضدیخ‌ها با طیف وسیعی از برندهای شناخته شده و محبوب ماشین از جمله بی‌ام‌دبلیو، ساب، رولزرویس، پورشه، جگوار، آئودی، تسلا، ولوو و فولکس واگن سازگار است.
- ضدیخ بر پایه فناوری HOAT فسفاته شده: این نوع خنک‌کننده از فسفات‌ها و اسیدهای آلی برای جلوگیری از خوردگی قطعات موتور استفاده می‌کند. خنک‌کننده‌های فسفاته HOAT برای خودروهای تولید شده در آسیا توصیه می‌شود که اغلب با مشکلات انتقال حرارت مواجه هستند. برخی از برندهایی که می‌توانند به راحتی به این نوع ضدیخ‌ها اعتماد کنند عبارت است از کیا، تویوتا، نیسان، هیوندای و هوندا. خنک‌کننده‌های فسفاته HOAT از کربوکسیلات و فسفات برای به حداقل رساندن اثر خورندگی در موتور استفاده می‌کنند. عمر مفید HOATهای فسفاته شده 5 سال یا 240000 کیلومتر برای خودروهای سواری گزارش شده است.
- ضدیخ بر پایه سیلیکات ( SILICATED HOAT) (SI-HOAT): این ضدیخ‌ها از سیلیکات و اسیدهای آلی برای به حداقل رساندن اثر خورندگی در موتور خودرو استفاده می‌کنند. این فرمول فاقد نیتریت، نیترات، فسفات، بورات آمین و ایمیدازول است و بر استفاده از فناوری سیلیکات آلی تمرکز دارد. این سیالات به مدت پنج سال یا 240000 کیلومتر از خودروهای سواری محافظت می‌کنند و با برندهای متعدد خودرو از جمله مرسدس بنز، آئودی، فولکس‌واگن، پورشه، لامبورگینی و بنتلی سازگار است.
در انتخاب ضدیخ به چه مواردی باید توجه کنیم؟
آیا تا به حال از خود پرسیده اید که چه نوع ضدیخی برای ماشین شما مناسب است؟ خوب، هیچ پاسخ مستقیمی برای این سوال وجود ندارد. موارد زیر می‌تواند در انتخاب ضدیخ مناسب به شما کمک کنند:
- نوع خنک‌کننده: بر اساس فناوری‌های مختلف انواع مختلفی ضدیخ به بازار عرضه می‌شود که پیشتر به آن اشاره کردیم. در این مورد برای تعیین اینکه کدام نوع توصیه می‌شود، دفترچه راهنمای خودرو خود را بررسی کنید.
- سازگاری: مطمئن شوید که مایع خنک‌کننده با مدل خودروی شما سازگار است. برخی از سازندگان ممکن است فرمول‌های ضدیخ خاصی را توصیه کنند. توجه داشته باشید استفاده از نوع نامناسب می‌تواند منجر به آسیب موتور شود.
- رنگ: ضدیخ‌ها در رنگ‌های مختلف (سبز، نارنجی، صورتی، آبی و غیره) در بازار وجود دارند. توجه داشته باشید رنگ لزوماً نشان‌دهنده نوع خاص یا کیفیت نیست. در گذشته، کدگذاری رنگ نقش اساسی در انتخاب خنک‌کننده‌ها داشت. یعنی رنگ‌های خنک‌کننده ویژگی‌های مختلف محصول، کاربردها و سازگاری خودرو را نشان می‌دادند. اما امروز اینطور نیست. رنگ مایع خنک‌کننده ممکن است بر اساس سازنده روان‌کننده متفاوت باشد. در این مورد نیز به دفترچه راهنمای خودرو خود مراجعه کنید تا نوع صحیح مایع خنک‌کننده برای وسیله نقلیه خود را تعیین کنید.
- اختلاط: برخی از خنک‌کننده‌ها از قبل رقیق شده‌اند (آماده استفاده)، در حالی که برخی دیگر نیاز به مخلوط کردن با آب دارند. اگر نیاز به رقیق کردن مایع خنک‌کننده دارید، از آب مقطر برای جلوگیری از ورود ناخالصی‌ها و رسوبات معدنی استفاده کنید زیرا این موارد می‌تواند به سیستم خنک‌کننده موتور آسیب برساند. نسبت کنسانتره به آب به شرایط محیطی شما بستگی دارد. ضعیف یا قوی کردن مایع خنک‌کننده می‌تواند به عملکرد سیستم خنک‌کننده آسیب برساند. لطفا توجه داشته باشید که نسبت دقیق را رعایت کنید. نسبت‌ها بسته به دمای مایع خنک‌کننده و نوع آن متفاوت است.
- محافظت در برابر خوردگی: خنک‌کننده‌ها برای محافظت از موتور و اجزای سیستم خنک‌کننده در برابر خوردگی طراحی شده‌اند. اطمینان حاصل کنید ضدیخ انتخابی شما محافظت کافی را ایجاد می‌کند.
- در نظر داشتن شرایط جغرافیایی: اگر در مناطق سرد زندگی می‌کنید باید اطمینان حاصل کنید ضدیخ در برابر یخ‌زدگی و انبساط آب به هنگام یخ‌زدگی که می‌تواند به موتور آسیب برساند مقاوم است. از طرفی در مناطق گرم محافظت در برابر جوش بسیار مهم است. بنابراین پیش از خرید باید مشخصات را به دقت بررسی کنید.
- توصیه‌های سازنده: همیشه به دفترچه راهنمای خودرو خود مراجعه کنید. استفاده از نوع خنک‌کننده توصیه شده به اطمینان از سازگاری و عملکرد مطلوب کمک می‌کند. به خاطر داشته باشید خودروسازان مختلف نیازهای متفاوتی دارند. علاوه بر این، مدل‌های مختلف خودرو از سوی یک سازنده ممکن است نیاز به استفاده از فناوری‌های خنک‌کننده متفاوت داشته باشند. دستورالعمل‌های سازنده تجهیزات اصلی اطلاعات و جزئیات ساده ولی مهمی در مورد موتور شما ارائه می‌دهد. آنها به شما اطلاع می‌دهند که چه نوع مایع خنک‌کننده‌ای با وسیله نقلیه شما سازگار است. اگر نسخه ای از دفترچه راهنما ندارید، می‌توانید اطلاعات را در وب‌سایت سازنده پیدا کنید.
- طول عمر ضدیخ: برخی خنک‌کننده‌ها برای فواصل سرویس طولانی‌تری طراحی شده‌اند، در حالی که برخی دیگر ممکن است نیاز به تعویض مکرر داشته باشند. ترجیحات تعمیر و نگهداری خود را در نظر بگیرید و ضدیخی انتخاب کنید که با برنامه تعمیر و نگهداری دلخواه شما مطابقت داشته باشد.
- شهرت برند: برای اطمینان از کیفیت از برندهای معتبر استفاده کنید. مارک‌های ارزان یا ناشناخته ممکن است سطح حفاظتی یکسانی در مقایسه با نام‌های تجاری مطرح نداشته باشند و به طور بالقوه به موتور شما آسیب بزنند.
ضد یخ روغنی بهتر است یا ضد یخ اسیدی؟
مواردی که پیش از این توضیح دادیم از جمله ضدیخ‌های اسیدی بودند. ضدیخ‌های به اصطلاح روغنی از مواد معدنی به عنوان پایه استفاده می‌کنند. استفاده از این ضدیخ‌ها در ایران مورد توجه قرار دارد. این ضدیخ‌ها معمولا در رادیاتور ایجاد رسوب نمی‌کنند و قادر هستند دمای آب را به طور موثری کنترل کنند. باید اشاره کنیم تعیین بهترین ضدیخ بر اساس فاکتورهایی انجام می‌شود که در بخش پیش به آن اشاره کردیم.
هر چند وقت یکبار مایع ضدیخ را عوض کنیم؟
خنک‌کننده‌ها دارای یک سرویس‌دهی خاص هستند که طی آن می‌توانند از موتور خودروی شما در برابر رسوبات، خوردگی و کف محافظت کنند. هنگامی که مایع خنک‌کننده تبخیر می‌شود، سیستم در معرض آسیب قرار خواهد گرفت. در حال حاضر، طول عمر مایع خنک‌کننده شما بر حسب سال، ساعت کار یا مسافت طی شده اندازه‌گیری می‌شود. قبلاً اشاره کردیم اتومبیل‌های قدیمی از خنک‌کننده‌های IAT استفاده می‌کنند. آنها نیاز به تعویض مایع خنک کننده هر دو سال یک بار دارند. فرمول‌های جدید عمر طولانی دارند که معمولاً بین سه تا پنج سال متغیر است.
چگونه می‌توان سطح خنک‌کننده را بررسی کرد؟
بدون مایع خنک‌کننده کافی، موتور شما ممکن است بیش از حد گرم شود. به همین دلیل است که باید به طور مرتب سطح مایع خنک‌کننده را بررسی کنید. برای شروع، ماشین خود را روی یک سطح صاف پارک کنید و اجازه دهید ماشین خنک شود. کاپوت آن را باز کنید و مخزن خنک‌کننده خود را پیدا کنید. اکثر خودروهای مدرن دارای یک مخزن کوچک برای پر کردن و بررسی سطح مایع خنک‌کننده هستند. مخزن خنک‌کننده از پلاستیک ساخته شده است و معمولاً دارای مقیاسی است که حداکثر و حداقل سطح خنک‌کننده را نشان می‌دهد. همچنین به رنگ مایع ضدیخ خود توجه کنید. اگر رنگ آن بی رنگ، گل آلود، تیره یا زنگ زده باشد، این‌ها علائم آشکار آلودگی است. برای بازرسی موتور و کمک به رفع مشکل با مکانیک محلی خود مشورت کنید. به خاطر داشته باشید که خنک‌کننده‌ها حاوی مواد شیمیایی مضر هستند، بنابراین مطمئن شوید که آنها را با دقت مدیریت کنید.
ضدیخ اشتباه را از ماشین خارج کنید
اگر مایع خنک‌کننده اشتباهی به سیستم خود اضافه کردید، ابتدا آن را از ماشین خارج کنید. محلول شستشوی ضدیخ را با آب مقطر مخلوط کرده و آن را از طریق سیستم خنک‌کننده عبور دهید. حرارت را زیاد کنید تا شستشو از بخاری نیز عبور کند. همچنین مایع شستشو را بیرون بریزید و سیستم را با محلول خنک‌کننده مناسب پر کنید.
و اما
اکنون که انواع ضدیخ‌ها را می‌شناسید، زمان آن رسیده است که نوع مناسب آن را برای ماشین خود را انتخاب کنید. یادآور می‌شویم انتخاب مایع خنک‌کننده به عوامل متعددی مانند نوع خودرو، سن و محل تولید بستگی دارد. این عوامل نقطه شروع شما برای انتخاب خنک‌کننده مناسب هستند. از سوی دیگر، انتخاب یک مایع خنک‌کننده به‌طور تصادفی، بدون تحقیقات قبلی می‌تواند منجر به عملکرد ضعیف و حتی خرابی موتور شود.
سوالات متداول
توصیه می‌شود به طور مرتب سطح مایع خنک‌کننده را بررسی کنید، به خصوص قبل از سفرهای طولانی. بازرسی آن در طول تعمیر و نگهداری معمول، مانند تعویض روغن، تمرین خوبی است. قبل از باز کردن مخزن مایع خنک‌کننده از خنک بودن موتور اطمینان حاصل کنید.
خنک‌کننده‌ها در رنگ‌های مختلفی از جمله سبز، نارنجی، صورتی و آبی وجود دارند. رنگ نشانگر قابل اعتمادی از نوع مایع خنک‌کننده نیست. برای تعیین نوع صحیح مایع خنک‌کننده برای وسیله نقلیه خود، همیشه به دفترچه راهنمای خودرو خود مراجعه کنید. در صورتی که در ضدیخی که در ماشین شما قرار دارد تغییر رنگی مشاهده کردید بدانید این نشان‌دهنده آلودگی است و باید نسبت به تعویض آن اقدام کنید.
به طور کلی مخلوط کردن انواع خنک‌کننده توصیه نمی‌شود. به نوع مایع خنک‌کننده توصیه شده توسط سازنده پایبند باشید. مخلوط کردن خنک‌کننده‌ها می‌تواند منجر به واکنش‌های شیمیایی شود که در کاهش اثربخشی و آسیب احتمالی به سیستم خنک کننده نقش دارد.
