گریسها با انواع مختلف تغلیظ‌کننده و انواع روغن پایه با ویسکوزیته‌های مختلف در بازار موجود هستند، بنابراین سازگاری انواع مختلف گریس می‌تواند نکته‌ای بسیار ظریف و حائز اهمیت باشد. کاربران تجهیزات روغن‌کاری شده با اختلاط انواع مختلف گریسها می‌توانند باعث تغییرات فیزیکی و عملکردی شوند. به عبارتی مخلوط کردن گریسها سبب می‌شود خواصی مانند نقطه ریزش، پایداری برشی، قابلیت پمپاژ، پایداری و اکسیداسیون مورد تاثیر قرار بگیرد. در موارد شدید حتی می‌تواند منجر به شکست فاجعه بار و پرهزینه‌ای برای صاحبان صنایع شود.
در گذشته زمانی که صابون‌های ساده و خاک رس به عنوان تنها قوام‌دهنده‌های اولیه مطرح بودند، سازگاری گریسها مسئله چندان پیچیده‌ای نبود. یک قانون کلی وجود داشت که صابون‌های لیتیوم و کلسیم با یکدیگر سازگار بودند و هیچکدام وقتی با گریس مبتنی بر خاک رس مخلوط می‌شدند نتیجه خوبی حاصل نمی‌شد. امروزه نه تنها تغلیظ‌کننده‌های فوق‌الذکر – بلکه صابون‌های پیچیده، پلی‌اوره، سولفونات کلسیم و حتی تغلیظ‌کننده‌های عجیب‌تر که در بسیاری از گریسها استفاده می‌شوند سبب شده موضوع سازگاری بسیار پیچیده‌تر باشد.
همچنین در حال حاضر گریس‌هایی در بازار وجود دارد که بر اساس کاربردی خاص فرموله شده است و همین موضوع سازگاری و ترکیب گریسها را به مراتب سخت‌تر می‌کند. اگر گریسها با انواع تغلیظ‌کننده‌های مختلف (که هر دو الزامات عملکردی مشخصی را برآورده می‌کنند) در سرویس مخلوط شوند، عواقب ناگواری می‌تواند به همراه داشته باشد.
اختلاط گریس را به حداقل برسانید
در کتابچه‌های راهنمای بسیاری از تجهیزات در بخش روغن‌کاری آمده است: «اختلاط گریسها باید به حداقل برسد». پس از بحث‌های متعددی که بین کمپانی‌های مطرح مانند شل، موبیل، تگزاکو و سایر تولیدکنندگان بزرگ گریس مطرح شد اجماع نهایی این بود: هرگز نباید گریسها مخلوط شوند. توجه داشته باشید برای ایجاد گریس، روغن را با یک تغلیظ‌کننده پایه مخلوط می‌کنند تا کمی قوام به آن بدهد. افزودنی‌ها نیز اغلب برای بهبود ویژگی‌هایی مانند جلوگیری از زنگ‌زدگی یا بهبود مقاومت در برابر سایش، به فرمول اضافه می‌شوند.
برای اطلاع در مورد جزییات ساختار گریس توصیه می‌کنیم "طبقه‌بندی گریسها بر اساس ترکیبات سازنده و کاربرد" را بخوانید
طبقه‌بندی گریس بر اساس فاکتورهای مختلفی صورت می‌گیرد. ترکیب، نوع تغلیظ‌کننده و کاربرد گریسها می‌تواند معیار خوبی برای تقسیم‌بندی این محصولات باشد.
نکته‌ای که در مورد سازگاری گریسها وجود دارد توجه به نوع تغلیظ‌کننده است. در برخی موارد نام گریس پایه یکسان است، اما لزوما این دو گریس یکسان نخواهند بود و ممکن است در تغلیظ‌کننده یا افزودنی با هم تفاوت داشته باشند. تعلیظ‌کننده‌ها می‌توانند با یکدیگر واکنش نشان دهند حتی اگر توسط یک سازنده یا برند وارد بازار شده باشند.
هنگامی که دو گریس ناسازگار با هم مخلوط می‌شوند، یکی از این دو اتفاق می‌افتد: مخلوط سفت می‌شود و هیچ یک روغن را آزاد نمی‌کند یا مخلوط نرم می‌شود و تمام روغن را آزاد می‌کند. در هر صورت، نتیجه نهایی یکسان است. در عمل هیچ روانکاری به دست نمی‌آید. عواقب ترکیب کردن گریسها عبارت است از:
در اینجا برخی از پیامدهای رایج وجود دارد:
- از دست دادن کارایی: گریس‌های مختلف ممکن است فرمولاسیون، مواد افزودنی و روغن پایه مجزا داشته باشند که هر کدام برای کاربردها و شرایط خاصی طراحی شده‌اند. مخلوط کردن گریس‌های ناسازگار می‌تواند منجر به از دست دادن عملکرد شود و اثربخشی کلی روانکار را کاهش دهد.
- تغییرات در قوام: گریسها سیستم‌های تغلیظ‌کننده‌های متفاوتی دارند و قوام‌دهنده‌های ناسازگار ممکن است با یکدیگر واکنش نشان دهند و منجر به تغییر قوام روان کننده شوند. این مشکل می‌تواند بر توانایی گریس برای ماندن در محل و روانکاری کافی تأثیر بگذارد.
- جداسازی یا ته‌نشینی: گریس‌های ناسازگار ممکن است به طور همگن با هم مخلوط نشوند و در طول زمان منجر به جدا شدن یا ته‌نشین شدن اجزای مختلف شود.
- واکنش‌های شیمیایی: واکنش‌های شیمیایی بین گریس‌های ناسازگار ممکن است منجر به تشکیل محصولات جانبی نامطلوب شود که می‌تواند مضر و خطرناک باشد.
- ناسازگاری مهر و موم: گریس‌های مختلف ممکن است اثرات متفاوتی بر روی مهر و موم و الاستومرها داشته باشند. مخلوط کردن گریس‌های ناسازگار می‌تواند منجر به خراب شدن آب‌بند، ایجاد نشتی و به خطر افتادن یکپارچگی سیستم روغن‌کاری شود.
اگر گریسها عمدی یا سهوی مخلوط شوند چه باید کرد؟
همیشه بهترین کار این است که از مخلوط کردن انواع مختلف گریس خودداری کنید. با این حال مواردی وجود دارد که انواع مختلف گریس به طور سهوی یا عمدی مخلوط می‌شوند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، یک ارزیابی کامل باید انجام شود تا اطمینان حاصل شود اجزای روغن‌کاری شده روانکاری موثری دریافت می‌کنند و از آسیب جلوگیری بعمل می‌آید. در این شرایط تست سازگاری را می‌توان انجام داد، اما خوشبختانه، قبلاً آزمایش‌ها و تحقیقات گسترده‌ای توسط منابع مختلف برای ارائه دستورالعمل‌های عملی در مورد سازگاری گریس انجام شده است.
با استفاده از این اطلاعات، می‌توان از نمودار سازگاری گریس که دستورالعمل‌هایی را بر اساس قوام‌دهنده‌ها ارائه می‌کند استفاده کرد. نمونه‌ای از این جداول را در ادامه قرار خواهیم داد. بر اساس این جدول می‌توان پیشنهادهایی برای ترکیب کردن گریس پیدا کرد.
ملاحظات سازگاری
توجه به این نکته حائز اهمیت است که علاوه بر در نظر داشتن سازگاری تغلیظ‌کننده گریس ممکن است خواص دیگری نیز وجود داشته باشد که باید هنگام بررسی تغییر در گریس مورد ارزیابی قرار گیرند. نوع روغن پایه و ویسکوزیته مهم‌ترین آن‌ها هستند. اگر انواع روغن پایه با هم سازگار نباشند، مطمئناً مخلوط به دست آمده سازگار نخواهد بود، حتی اگر نوع تغلیظ‌کننده یکسان باشد. علاوه بر این، اگر ویسکوزیته روغن پایه به طور قابل توجهی متفاوت باشد، اختلاط گریسها ممکن است منجر به محصولی شود که نتواند روغن‌کاری مناسب را برای کاربرد فراهم کند.
همانطور که عنوان شد معمولاً مخلوط کردن گریس‌های مختلف توصیه نمی‌شود، مگر اینکه سازنده به صراحت اعلام کند که محصولات آن‌ها سازگار هستند. گریسها می‌توانند روغن‌های پایه، تغلیظ‌کننده‌ها و افزودنی‌های مختلفی داشته باشند و مخلوط کردن گریس های ناسازگار ممکن است منجر به مشکلات عملکردی، کاهش اثربخشی یا حتی آسیب به تجهیزات شود. در اینجا چند نکته کلی وجود دارد که بهتر است پیش از ترکیب کردن گریس به آن توجه کنید:
- بررسی سازگاری: قبل از تلاش برای مخلوط کردن گریسها، برگه‌های اطلاعات محصول را بررسی کنید یا برای اطمینان از سازگاری با سازنده‌ها تماس بگیرید. گریس‌هایی با انواع تغلیظ‌کننده یا روغن‌های پایه مختلف ممکن است به خوبی مخلوط نشوند.
- تمیز کردن تجهیزات: اطمینان حاصل کنید که تجهیزات، مانند یاتاقان‌ها یا اتصالات، تمیز و عاری از هر گونه چربی باقی مانده است. آلاینده‌های گریس قدیمی می‌توانند بر عملکرد گریس جدید تأثیر منفی بگذارند.
- انجام تست سازگاری: اگر باید گریسها را مخلوط کنید، آزمایش سازگاری را در یک محیط کنترل شده انجام دهید. مقدار کمی از گریس جدید را روی قسمت کوچکی از گریس موجود بمالید و هرگونه واکنش نامطلوب را در طول زمان کنترل کنید.
- خواص مشابه را در نظر بگیرید: اگر نیاز به مخلوط کردن گریس دارید، سعی کنید محصولاتی با خواص مشابه مانند تغلیظ‌کننده‌ها و روغن‌های پایه سازگار را انتخاب کنید. توجه به این نکته می‌تواند در به حداقل رساندن خطر تعاملات منفی کمک کند.
- برچسب زدن: برای جلوگیری از سردرگمی، گریس مخلوط شده را به وضوح برچسب بزنید. انواع گریس‌های مورد استفاده و نسبت‌ها را یادداشت کنید.
تست سازگاری
تست‌های عمومی پذیرفته شده آزمایشگاهی برای بررسی سازگاری گریس وجود دارد که از آن جمله می‌توان به ASTM D6185 اشاره کرد.
برای درک بهتر استانداردهای ASTM "استانداردهای ASTM چیست و انواع آن در روانکارهای صنعتی" را مطالعه بفرمایید.
استانداردهای ASTM استانداردهای فنی هستند که توسط ASTM International (که قبلاً به عنوان انجمن آزمایش و مواد آمریکا شناخته می‌شد) توسعه و منتشر شده. این مجموعه یک سازمان شناخته شده و جهانی است که استانداردهایی را برای طیف وسیعی از صنایع و کاربردها توسعه و منتشر می‌کند.
این آزمایش مخلوط‌های دوتایی گریسها را با بررسی گریسها بر اساس اجزای خودشان و سپس ارزیابی مخلوطی از این دو مورد ارزیابی می کند. هدف ASTM D6185 تعیین این نکته است که آیا دو گریس روان‌کننده مختلف را می‌توان بدون ایجاد اثرات نامطلوب مانند تغییر در خواص فیزیکی یا تخریب عملکرد با هم ترکیب کرد یا خیر. روش آزمایش شامل آماده‌سازی مخلوط‌هایی از دو گریس در نسبت‌های مختلف، قرار دادن آن‌ها در شرایط آزمایشی خاص و سپس ارزیابی سازگاری آن‌ها بر اساس مشاهدات بصری، اندازه‌گیری ویژگی‌های فیزیکی و آزمایش‌های عملکرد است. اگر مخلوط دوتایی غربالگری اولیه را پشت سر بگذارد، اجزا و مخلوط تحت یک آزمایش نگهداری 70 ساعته در دمای 120 درجه سانتی‌گراد (248 درجه فارنهایت) قرار می‌گیرند و معیارهای آزمایش دوباره تکرار می‌شوند.
اگر لازم است گریسها را مخلوط کنید و می‌خواهید سازگاری آن‌ها را ارزیابی کنید، می‌توانید یک تست سازگاری ساده انجام دهید. به خاطر داشته باشید که این آزمایش ممکن است بینش‌هایی را ارائه دهد، اما همه مسائل احتمالی را پوشش نخواهد داد. در اینجا یک روش اساسی برای تست سازگاری آمده است که در صورت لزوم می‌توانید آن را دنبال کنید:
- سطح را تمیز کنید: اطمینان حاصل کنید که سطح یا جزء مورد آزمایش شما تمیز و عاری از هرگونه چربی باقی مانده است.
- مقدار کمی از گریس را اعمال کنید: مقدار کمی از گریس جدید را روی گریس موجود روی قطعه بمالید. برای استعمال گریس از یک برس یا پارچه تمیز استفاده کنید.
- مشاهده در طول زمان: اجازه دهید تا گریس‌های ترکیب شده در طول زمان با هم تعامل داشته باشند. مدت زمان آزمایش به عواملی مانند دما، رطوبت و گریس‌های خاص درگیر بستگی دارد، اما مدت زمان معمول یک تا دو هفته است.
- بازرسی بصری: به طور منظم ناحیه‌ای که گریسها در آن اعمال شده را بررسی کنید. به دنبال هرگونه تغییر در رنگ، بافت یا قوام باشید. اگر علائم جدایی یا هر ناهنجاری دیگری مشاهده کردید آن را مورد توجه قرار دهید. ناسازگاری ممکن است به صورت تغییر در بافت یا سختی روان‌کننده ظاهر شود.
- بررسی نشتی: در صورت وجود مهر و موم، هرگونه علائم نشتی را بررسی کنید. نشتی می‌تواند نشان‌دهنده واکنش بین گریسها و مواد مهر و موم باشد.
- انجام تست‌های اضافی (در صورت لزوم): در صورت امکان، آزمایش‌های اضافی مانند ظرفیت تحمل بار، مقاومت در برابر سایش و پایداری اکسیداسیون را انجام دهید.
- مستندات: نتایج آزمایش سازگاری، از جمله تغییرات مشاهده شده و هر گونه اثرات نامطلوب را مستند و ثبت کنید.
- شرایط دنیای واقعی: به خاطر داشته باشید شرایط عملیاتی واقعی ممکن است با شرایط آزمایش متفاوت باشد. این آزمون یک ارزیابی اولیه ارائه می‌دهد اما ممکن است همه سناریوها را پوشش ندهد.
- توصیه‌های سازنده: همیشه توصیه‌های سازنده گریس را بررسی و دنبال کنید. برخی از تولیدکنندگان نمودارها یا دستورالعمل‌های سازگاری را ارائه می‌دهند که می‌توانید آن را در نظر داشته باشید.
از انجام تست‌های سازگاری بر روی اجزای حیاتی یا در کاربردهای حیاتی بدون بررسی کامل و مشورت با کارشناسان خودداری کنید. به یاد داشته باشید که هدف اطمینان از این مسئله است که گریس‌های مخلوط شده واکنش‌های نامطلوبی را نشان نمی‌دهند. اگر شکی وجود دارد یا اگر نتایج قطعی نیست، بهتر است از مخلوط کردن گریسها اجتناب کنید و با متخصصان روغن‌کاری یا تولیدکنندگان گریس مشورت کنید.
نتیجه‌گیری
به طور خلاصه باید بگوییم از ترکیب‌کردن گریسها خودداری کنید. به یاد داشته باشید، به طور کلی بهتر است توصیه‌های سازنده تجهیزات و سازنده گریس را برای اطمینان از عملکرد بهینه و جلوگیری از هرگونه مشکل احتمالی دنبال کنید. همیشه ایمنی را در اولویت قرار دهید و در صورت داشتن هر گونه تردید یا نگرانی با کارشناسان یا سازنده تجهیزات مشورت کنید.
منابع
Gebarin, S. (2018, December 20). Recommendations for mixing greases. Machinery Lubrication. https://www.machinerylubrication.com/Read/882/mixing-greases
Standard practice for evaluating compatibility of binary mixtures of lubricating greases. (n.d.). https://www.astm.org/d6185-11r17.html
سوالات متداول
به طور کلی، مخلوط کردن انواع مختلف گریس توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است فرمولاسیون متفاوتی داشته باشند که ناسازگار باشند.
مخلوط کردن گریس‌های ناسازگار می‌تواند منجر به از دست دادن عملکرد، تغییر در قوام، کاهش روانکاری و حتی آسیب به تجهیزات شود. واکنش‌های شیمیایی بین اجزای ناسازگار ممکن است رخ دهد که بر اثربخشی کلی روانکاری تأثیر می‌گذارد.
تعیین سازگاری اغلب شامل بررسی مشخصات و توصیه‌های ارائه شده توسط تولیدکنندگان گریس است. در برخی موارد، انجام تست سازگاری در مقیاس کوچک ممکن است ضروری باشد.
به طور کلی توصیه می‌شود از مخلوط کردن گریس‌های مصنوعی و روغن معدنی خودداری کنید، زیرا می‌توانند خواص مختلفی داشته باشند که ممکن است با هم ناسازگار باشند.
برخی از تولیدکنندگان گریس نمودارهای سازگاری یا دستورالعمل‌هایی را ارائه می‌دهند که نشان می‌دهد کدام محصولات را می‌توان به طور ایمن مخلوط کرد. بررسی این منابع عمل خوبی است.
گریس‌هایی با تغلیظ‌کننده‌های مختلف (به عنوان مثال، لیتیوم، کلسیم، پلی اوره) به طور کلی نباید مخلوط شوند، زیرا تغلیظ‌کننده‌ها می‌توانند ناسازگار باشند و منجر به مسائلی مانند تغییر قوام شوند.
حتی با تمیز کردن کامل، مقدار باقیمانده گریس قدیمی ممکن است باقی بماند و این بقایا هنوز می‌توانند با گریس جدید تعامل داشته باشند. ایمن‌ترین کار پیروی از توصیه‌ها و دستورالعمل‌های سازنده است.
مدت زمان تست سازگاری می‌تواند متفاوت باشد، اما اغلب توصیه می‌شود که گریسها را در طول یک تا دو هفته مشاهده کنید. ممکن است برای ارزیابی‌های جامع‌تر به آزمایش‌های طولانی‌تری نیاز باشد.
برنامه‌های کاربردی در دمای بالا ممکن است چالش های بیشتری ایجاد کنند و استفاده از گریس‌هایی که به طور خاص برای آن شرایط طراحی شده‌اند بسیار مهم است. مخلوط کردن گریسها بدون بررسی سازگاری مناسب می‌تواند منجر به تخریب سریع شود.
اگر گریس‌های ناسازگار به طور تصادفی مخلوط شدند، توصیه می‌شود اجزای آلوده را به طور کامل تمیز کنید و گریس مناسب و سازگار را دوباره بمالید.
