به هنگام انتخاب روغن گیربکس چه مواردی را باید بدانیم؟ آیا استفاده از دفترچه راهنمای تولیدکننده خودرو کافی است؟ پاسخ روشن به این سوال این است که شما در بیشتر موارد باید به دفترچه راهنمای سازنده خودرو مراجعه کنید تا بدانید از چه روغن گیربکس با چه ویژگی‌هایی باید استفاده کنید. اما باید توجه داشته باشید هنگام انتخاب روانکار مناسب، عوامل متعددی اعم از در دسترس بودن محصول، شرایط، مارک روان‌کننده ترجیحی و غیره وجود دارد. فراموش نکنید انتخاب صحیح روانکار سنگ بنای هر برنامه روانکاری عالی است.
در این مقاله به این موضوع خواهیم پرداخت که راهنمای انتخاب بهترین روغن گیربکس معیارهای طبقه‌بندی API و SAE است که اطلاعات مربوط به آن را می‌توانید در دفترچه راهنمای خودرو خود بیابید.
روغن گیربکس چیست؟
پیش از پرداختن به معیار انتخاب بهترین گیربکس اجازه دهید به تعریف آن بپردازیم. این سیال قطعات فلزی و یاتاقان های گیربکس خودروی شما را روغن‌کاری می‌کند. به این ترتیب، اطمینان حاصل می‌شود که این اجزا در هماهنگی عمل می‌کنند و هنگام حرکت آنها را ایمن نگه می‌دارد. مهمتر از همه، روغن گیربکس از سیستم دنده در برابر گرمای بیش از حد محافظت می‌کند. انواع مختلف گیربکس مانند گیربکس‌های دستی، اتوماتیک، متغیر پیوسته (CVT) و گیربکس‌های دوکلاچه وجود دارند که هر یک به انواع خاصی از روغن گیربکس نیاز دارند تا نیازهای منحصر به فرد آنها تامین شود.
به طور کلی می‌توان کارکرد این سیال ارزشمند در خودرو را به این صورت تعریف کرد:
- روانکاری: روغن گیربکس قسمت‌های متحرک مختلف درون گیربکس را روغن‌کاری می‌کند تا اصطکاک و سایش کاهش یابد. این روغن‌کاری به افزایش طول عمر اجزای انتقال مانند چرخ دنده‌ها، بلبرینگ‌ها و شفت‌ها کمک می‌کند.
- خنک‌کننده: روغن گیربکس به دفع گرمای ناشی از اصطکاک بین قطعات کمک می‌کند و از گرم شدن بیش از حد جلوگیری بعمل می‌آورد. برخی از گیربکس‌ها همچنین دارای خنک‌کننده های خارجی برای کمک به دفع گرما هستند.
- عملکرد هیدرولیک: در گیربکس‌های اتوماتیک، روغن گیربکس به عنوان یک محیط هیدرولیکی عمل می‌کند که عملکرد اجزای هیدرولیک گیربکس از جمله مبدل گشتاور و پک‌های کلاچ را تسهیل کند. به عبارتی امکان تعویض نرم دنده و انتقال نیرو از موتور به چرخ‌ها را فراهم می‌کند.
- تهویه مهر و موم: روغن گیربکس به حفظ یکپارچگی مهر و موم و واشر در جعبه دنده کمک می‌کند. این امر از نشت مایع جلوگیری و از مهر و موم مناسب برای محتوی روغن در جعبه دنده اطمینان حاصل می‌کند.
- تمیز کردن و محافظت: روغن گیربکس حاوی مواد افزودنی است که به تمیز کردن اجزای داخلی گیربکس و محافظت از آنها در برابر خوردگی و اکسیداسیون کمک می‌کند.
به خاطر داشته باشید استفاده از نوع نامناسب روغن گیربکس منجر به مشکلات انتقال، کاهش راندمان و تعمیرات پرهزینه خواهد شد.
راهنمای انتخاب بهترین روغن گیربکس
انتخاب روغن گیربکس مناسب (که به عنوان سیال انتقال نیز شناخته می‌شود) برای اطمینان از عملکرد روان و قابل اعتماد سیستم انتقال خودرو بسیار مهم است. ویژگی‌های روغن گیربکس مناسب به نوع گیربکس (دستی یا اتوماتیک) و نیازهای خاص خودرو بستگی دارد. در انتخاب روغن گیربکس مناسب باید به ویژگی‌های کلیدی توجه کرد:
- ویسکوزیته: ویسکوزیته یکی از ویژگی‌های مهم روغن گیربکس است. روغن انتخابی شما باید ویسکوزیته مناسب را برای اطمینان از روانکاری صاف و به حداقل رساندن اصطکاک بین قطعات متحرک داشته باشد. روغن‌های گیربکس معمولاً در ویسکوزیته های مختلف مانند SAE 75W-90 یا SAE 10W-30 در دسترس هستند که عدد اول نشان‌دهنده عملکرد دمای پایین (سرد) و عدد دوم نشان‌دهنده عملکرد دمای بالا (گرم) است. برای تعیین درجه ویسکوزیته صحیح برای گیربکس خود توصیه‌های سازنده را در نظر داشته باشید. انجمن مهندسین خودرو (SAE) روغن‌های گیربکس و سایر روان‌کننده‌ها را با استفاده از سیستم درجه‌بندی ویسکوزیته طبقه‌بندی می‌کند. طبقه‌بندی ویسکوزیته SAE برای این روغنها بر اساس ویسکوزیته سینماتیکی روغن در 100 درجه سانتی‌گراد (212 درجه فارنهایت) است. این سیستم طبقه‌بندی به کاربران کمک می‌کند ویسکوزیته روغن را بر اساس کاربردهای خاص خود انتخاب کنند.
- پایداری حرارتی: روغن گیربکس باید از نظر حرارتی پایدار باشد تا در طیف وسیعی از دماها عملکرد موثری داشته باشد. باید ویسکوزیته و خواص روان‌کنندگی خود را حتی در شرایط دمای بالا حفظ کند تا از گرم شدن بیش از حد و سایش جلوگیری شود.
- فشار شدید (EP) و خواص ضد سایش: برای گیربکس‌های دستی و دیفرانسیل، روغن باید دارای فشار شدید و خواص ضد سایش عالی باشد. این نکته مهم است زیرا دنده‌های انتقال، به ویژه در گیربکس‌های دستی و دیفرانسیل، بار و فشار بالایی را تجربه می‌کنند. افزودنی‌های EP به محافظت در برابر سایش و آسیب در این شرایط کمک می‌کند.
- ویژگی‌های اصطکاک: در گیربکس‌های اتوماتیک، روغن باید خواص اصطکاک مناسبی داشته باشد تا از تعویض دنده‌ها مطمئن شوید و از لغزش کلاچ جلوگیری بعمل آید. سیالات گیربکس اتوماتیک (ATF) با اصلاح کننده‌های مناسب اصطکاک خاص مورد نیاز برای گیربکس را تامین می‌کنند.
- سازگاری: اطمینان حاصل کنید که روغن گیربکس با مواد مورد استفاده در سیستم انتقال شما، از جمله مهر و موم، واشر و قطعات سازگار است. استفاده از روغن ناسازگار ممکن است منجر به نشتی و مشکلات دیگر شود.
- افزودنی‌ها: روغن‌های گیربکس ممکن است حاوی مواد افزودنی باشند که مزایای بیشتری را ارائه می‌دهند، مانند مواد شوینده و پخش‌کننده‌ها برای تمیز نگه‌داشتن گیربکس، عوامل ضد کف برای کاهش تشکیل کف، و بازدارنده‌های خوردگی برای محافظت از اجزای داخلی.
- مقاومت در برابر اکسیداسیون: روغن گیربکس باید در طول زمان در برابر اکسیداسیون و تخریب مقاومت کند. اکسیداسیون می‌تواند منجر به تشکیل لجن و رسوبات شود زیرا اکسیداسیون ممکن است عملکرد انتقال را مختل کند.
- توصیه‌های سازنده: همیشه به توصیه‌های سازنده خودرو برای نوع و مارک خاص روغن گیربکس مراجعه کنید. آنها اغلب اطلاعات دقیقی در مورد انتخاب صحیح سیال برای حفظ عملکرد بهینه و پوشش گارانتی ارائه می‌دهند.
- فاصله‌های سرویس: فواصل سرویس توصیه شده برای تعویض روغن گیربکس را رعایت کنید. تعمیر و نگهداری منظم به اطمینان از طول عمر و عملکرد مطمئن کمک می‌کند.
توجه به این نکته مهم است که نوع و الزامات روغن گیربکس می‌تواند به طور قابل توجهی بین خودروها و انواع گیربکس (دستی یا اتوماتیک) متفاوت باشد. بنابراین، برای اطمینان از انتخاب صحیح روغن گیربکس برای خودروی خاص خود، مراجعه به دفترچه راهنمای خودرو و توصیه‌های سازنده ضروری است. استفاده از روغن نامناسب می‌تواند منجر به مشکلات انتقال و تعمیرات پرهزینه شود.
طبقه‌بندی API معیاری مناسب در انتخاب بهترین روغن گیربکس
طبقه‌بندی روغن‌های گیربکس خودرو در شش کلاس GL (Gear Lubricant)، API رایج‌ترین سیستم طبقه‌بندی است که الزامات اساسی را بسته به حوزه کاربرد تعریف می‌کند. توجه داشته باشید بسته به رژیم بار غالب در گیربکس، ترکیب متفاوتی از مواد افزودنی مورد نیاز خواهد بود:
- روغن‌های GL-1 (غیر فعال): برای گیربکس‌هایی با فشار تماسی کم و سرعت لغزش پایین تعریف می‌شود. در این روغنها از افزودنی‌های آنتی‌اکسیدان، محافظ در برابر خوردگی، کف‌زدا یا کاهش‌دهنده نقطه ریزش می‌توان استفاده کرد. اصلاح‌کننده‌های اصطکاک یا افزودنی‌های EP معمولا در این گرید استفاده نمی‌شود.
- روغن‌های GL-2 (غیر فعال): در چرخ‌دنده‌های حلزونی برای خودروهای محوری که از نظر بار، دما و سرعت لغزش تحت پوشش API GL 1 نیستند، کاربرد دارد. روغن‌هایی با افزودنی‌های کاهنده سایش در این محصولات استفاده می‌شود اما نیازی به استفاده از افزودنی EP وجود ندارد.
- روغن‌های GL-3 (غیر فعال): برای گیربکس‌های دستی و گیربکس‌های مخروطی در کامیون‌هایی با سرعت و بار سبک تا متوسط کاربرد دارد. روغن‌هایی با افزودنی‌های EP در این فراورده‌ها استفاده می‌شود تا ظرفیت حمل بار بالاتر از روغن‌های API GL-1 به دست آید اما میزان تحمل فشار در این گرید از روغنها کمتر از الزامات برای API GL-4 است.
- روغن‌های GL-4: برای گیربکس‌های مخروطی و گیربکس‌های هیپووئید در محورهای تحت بار و سرعت سبک و همچنین برای گیربکس ترانس اکسل مورد استفاده قرار می‌گیرد. محتوای افزودنی EP در این روغنها بالاتر از سطح GL-3 است و الزامات اضافی برای محافظت در برابر خوردگی دارند.
- روغن‌های GL-5: مخصوص دنده‌های هیپووئید در محرک‌هایی با محورهای سرعت بالا و یا سرعت پایین و شرایط گشتاور بالا کاربرد دارد. ایل روغنها محتوای بالایی از افزودنی‌های EP را دارند و در برابر خوردگی و پایداری مقاوم هستند.
- روغن‌های GL-6 (غیر فعال): برای گیربکس‌هایی با افست پینیون بسیار بزرگ کاربرد دارد (افست پینیون به عنوان شیب محور فرمان (SAI) نیز شناخته می‌شود، یک پارامتر هندسی حیاتی در سیستم‌های تعلیق خودرو است. نقش مهمی در هندلینگ و پایداری خودرو دارد. افست پینیون به مکانیزم فرمان جلو مربوط و معمولاً در خودروهایی با سیستم فرمان رک و پینیون یافت می‌شود). مقدار افزودنی ضد فشار در این روغنها بسیار بالا فراتر API GL-5 است.
- روغن‌های MT-1: برای گیربکس‌های دستی غیر همگام در اتوبوس‌ها و کامیون‌ها کاربرد دارد. پایداری حرارتی، سازگاری آب‌بندی، و محافظت در برابر خوردگی و سایش در این دسته از روغنها نسبت به روغن‌های API GL-5 بیشتر است.
“طبقه‌بندی سطوح کیفیت API برای روغن دنده خودرو” نیز مقاله مفید دیگری در این زمینه است که توصیه می‌کنیم آن را مطالعه بفرمایید.
تا حالا به کیفیت روغن دنده خریداری شده برای خودرو دقت کرده بودید؟ کیفیت روغن دنده مانند هر روان‌کننده دیگری، به چند دسته طبقه‌بندی می‌شود. روغن‌های دنده خودرو بیش از تصورتان اهمیت دارند.
مخلوط کردن روغن های گیربکس کلاس های مختلف API با یکدیگر توصیه نمی‌شود. اطلاعات سازنده را نیز نباید نادیده گرفت. برای مثال اگر خودروی شما به روغن API GL-5 نیاز دارد، نباید روغن GL-3 یا GL-4 اضافه شود. روغن های GL-3/4 با افزودنی‌های خود با بارهای زیاد سازگاری ندارند و نمی‌توانند از سایش سریع جلوگیری کنند. اگر روغن GL-5 را در یک جعبه دنده دستی که برای GL-3 یا GL-4 طراحی شده است پر کنید، اصطکاکی که منجر به لغزش سینکرونایزر در گیربکس می‌شود، کاهش پیدا خواهد کرد و در بدترین حالت، کل مدار از کار خواهد افتاد.
عملکرد واقعی روغن‌های گیربکس با رعایت مشخصات اضافی که مستقیماً توسط سازندگان گیربکس یا خودرو مشخص شده است (OEMs = تولیدکنندگان تجهیزات اصلی) تعیین می‌شود. OEMها الزامات مربوط به گیربکس یا انواع خودروهای خاص یک برند را تعریف می‌کنند. بنابراین هنگام خرید روغن گیربکس به مشخصات یا تاییدیه‌های مورد نیاز توجه کنید و دستورالعمل‌های موجود در دفترچه راهنمای عملکرد خود را دنبال کنید.
و اما …
در انتخاب نوع مناسب روغن گیربکس باید به مواردی مانند طبقه‌بندی API، SAE و OEMs توجه داشته باشید. این اطلاعات معمولا در دفترچه خودرو شما یافت می‌شود اما در صورتی که دفترچه در دسترس نباشد می‌توانید از فروشگاه‌های معتبر قطعات خودرو کمک بخواهید تا روغنی معادل که دارای مشخصات مورد نیاز باشد را به شما معرفی کند.
منابع
- Retschke, C. (2020). Transmission oil specifications. ADDINOL. https://addinol.de/en/products/lubricants-for-the-automotive-sector/automotive-transmission-oils/specifications/
سوالات متداول
به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید یا توصیه‌های سازنده خودرو را در نظر داشته باشید. دفترچه راهنما نوع و درجه ویسکوزیته روغن یا مایع گیربکس مورد نیاز برای ساخت و مدل خاص شما را مشخص می‌کند.
اگر روغن دقیق مشخص شده در دسترس نیست، با یک فروشگاه معتبر قطعات خودرو یا سازنده خودرو برای روغنی معادل که دارای مشخصات مورد نیاز باشد، مشورت کنید.
در بیشتر موارد، در صورت مطابقت با مشخصات سازنده، می‌توانید بین روغن های گیربکس معمولی و مصنوعی سوئیچ کنید. با این حال همواره توجه به نوع توصیه شده توسط سازنده در اولویت قرار دارد.
درجات ویسکوزیته SAE خواص جریان روغن را در دماهای مختلف نشان می‌دهد. اعداد کمتر نشان‌دهنده جریان بهتر در دمای پایین است، در حالی که اعداد بالاتر نشان‌دهنده عملکرد مناسب در دمای بالاتر است. درجه توصیه شده در کتابچه راهنما را بر اساس آب و هوا و نوع گیربکس خود انتخاب کنید.
برخی از خودروها، به ویژه خودروهای مدرن، به روغن‌های گیربکس چند ویسکوزیته نیاز دارند. این روغنها عملکرد خوبی در طیف وسیعی از دماها دارند. در این مورد بهتر است به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید.
برخی تفاوت‌ها در مشخصات روغن گیربکس ممکن است بین خودروهای دیفرانسیل جلو و دیفرانسیل عقب وجود داشته باشد. همیشه از نوع توصیه شده برای وسیله نقلیه خاص خود استفاده کنید.
