می‌دانید چند نوع ادتیو یا همان افزودنی داریم؟ بارها در خصوص ترکیبات روانکارها و تاثیرات آنها صحبت کردیم. بنابراین برای ما بدیهی است تمامی روانکارها از ترکیب روغن پایه با مواد افزودنی تشکیل می‌شوند که هریک خواص منحصر به فرد خود را دارند. قبل از هر چیز یادتان هست ادتیو چیست؟ دانستن مفهوم ادتیو و شناخت انواع آن مهم است. زیرا اگر بدانیم هر افزودنی چه ویژگی دارد، انتخاب نهایی در خرید انواع روغن صنعتی و گریس راحت‌تر خواهد بود.
ادتیو یا افزودنی چیست؟
افزودنی‌ها موادی هستند که برای انجام برخی عملکردها به روانکارها اضافه می‌شوند. در واقع چون روغن پایه از پالایش نفت خام به دست می‌آید، هنوز ویژگی لازم برای استفاده در موتور خودرو و ماشین‌آلات صنعتی را ندارد. بنابراین باید موادی به روغن‌های پایه افزوده شوند تا در روانکار فوق، مقاومت لازم برای شرایط سخت، حرارت و فشار بالا ایجاد شود. این مواد را به نام ادتیو یا افزودنی می‌شناسیم. بسته به عملکرد به 7 دسته زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
1. پاک‌کننده‌ها و معلق کننده‌ها
این افزودنی‌ها برای جلوگیری چسبندگی رنگ به پیستون اساسی هستند. زیرا وضعیت تجمع لجن و دوده را کنترل می‌کنند. از این رو می‌توان مواد افزودنی پراکنده کننده را به اکثر روانکارها اضافه کرد. این افزودنی به منظور از بین بردن رسوبات افزوده می‌شود.
2. بهبود دهنده شاخص گرانروی
ویسکوزیته ویژگی فیزیکی اصلی یک روان‌کننده است. همچنین معیاری برای مقاومت آن در دمای بالاست. با افزایش دما، ویسکوزیته روان‌کننده کاهش یافته و باعث کاهش حرکت بین قطعات می‌شود. بهبود دهنده‌های شاخص ویسکوزیته (VII) یا اصلاح کننده‌های ویسکوزیته (VM) در رابطه ویسکوزیته-دما تأثیر می‌گذارند.
این پارامترها دو ویژگی مهم یعنی قدرت ضخیم شدن و پایداری برشی مکانیکی روانکار را تنظیم می‌کنند. گفتنی است مورد مصرف اینگونه افزودنی بیشتر در روغن‌های چند درجه‌ای (مالتی گرید) یافت می‌شود. لیست قیمت انواع گریس نیز برای شما در دسترس است.
3. مواد ضد اکسیداسیون
اکسیداسیون نتیجه واکنش اجزای روان‌کننده با اکسیژن است. این عامل اصلی تخریب روغن بوده و منجر به تشکیل گونه‌های اسیدی می‌شود. در نتیجه به تدریج وزن آن افزایش یافته و باعث ایجاد کثیفی و لجن در روانکار می‌گردد. این افزودنی‌ها واکنش شیمیایی در مجاورت با هوا را مختل می‌کنند. زیرا بعضی از ترکیبات موجود در روانکارها در اثر حرارت زیاد، تماس با فلزات دیگر یا حتی هوا مانند کاتالیزور عمل می‌نمایند. یعنی از خود واکنش نشان می‌دهند. برای جلوگیری از این اتفاق، مواد افزودنی ضد اکسیداسیون به روانکارها افزوده می‌شود.
4. مواد ضد ساییدگی
این افزودنی‌ها عمدتاً برای کاهش سایش در شرایط کاری سخت استفاده می‌شوند. در شرایط فشار متوسط تا زیاد (EP)، این افزودنی‌ها با سطوح فلزی واکنش داده و از لایه‌های شیمیایی محافظت می‌کنند. اصطلاح EP به فشار شدید اشاره دارد. به این معنی که روانکار با مواد افزودنی EP دار ظرفیت تحمل بار بالا را افزایش می‌دهد. استفاده از این افزودنی به منظور ایجاد یک لایه مقاوم از مواد شیمیایی است. بنابراین از تماس مستقیم فلز با فلز و در نتیجه ساییدگی جلوگیری می‌کند.
در واقع با تکامل تجهیزات در صنعت مکانیک، شرایط سخت‌تری برای خدمات روانکارها ایجاد می‌شود. برای تعریف بهتر، باید گفت که این گریس‌ها اجازه می‌دهند که یک لایه روان‌کننده حفظ شود و ویسکوزیته ظاهری مورد نیاز برای عملکرد صحیح تجهیزات را فراهم می‌کند، به خصوص اگر در شرایط مربوط به بارهای سنگینی باشد که گرما ایجاد می‌کند. معیارهای زیادی برای انتخاب گریس نسوز دما بالا برای تجهیزات گرم و روغن‌کاری شده با گریس وجود دارد.
5. مواد ضد زنگ و خوردگی
دلیل استفاده از این افزودنی محافظت از سطوح فلزی در برابر خوردگی است. در واقع تمامی روانکار به طور عمومی این قابلیت را دارند. اما در حین انجام کار به دلیل ورد قطرات آب به داخل روانکار و تلفیق با آن، به مرور زمان زنگ زدگی و خوردگی رخ می‌دهد. برای جلوگیری از این پدیده به اکثر روانکارها افزودنی ضد خوردگی و زنگ‌زدگی اضافه می‌گردد.
خواندن مقاله "تاریخچه روانکاری" را برای کسب اطلاعات بیشتر از دست ندهید.
می‌دانید روانکارهای صنعتی که امروزه در تمامی تجهیزات برای حرکت روان و به دور از سایش کاربرد دارند، چه عملکردی دارند؟ یا اصلا چه چیزی روان‌کننده‌ها را بسیار مهم می‌کند؟ شاید نمی‌دانستید اما استفاده از روان‌کننده‌ها به دوران باستان برمی‌گردد.
6. مواد پایین آورنده نقطه ریزش
این افزودنی‌ها ویژگی نقطه ریزش روان‌کننده را در دمای پایین بهبود می‌بخشند. انواع اصلی آنها پلی متاکریلات‌ها، کوپلیمرهای اتیلن-وینیل استات و پلی فومارات‌ها هستند. پایین بودن نقطه ریزش به معنای راه‌اندازی و استارت موتور خودرو و تجهیزات در هوای سرد است. نحوه عملکرد افزودنی نقطه ریزش بدین صورت است که ذرات پارافین موجود در روغن را در دمای پایین معلق نگه می‌دارد و از جامد شدن آن (سفت شدن) جلوگیری می‌کند.
همچنین اگر نمی‌دانید مناسب‌ترین گریس برای بلبرینگ‌هایی با سرعت بالا چیست و باید چه ویژگی‌هایی را داشته باشد؟ مشخصات و ویژگی‌های گریس دور بالا مخصوص بلبرینگ را مطالعه کنید. البته این سؤال به این دلیل است که در صنعت Bearing به خاطر سرعت بالای بلبرینگ‌ها و نیاز آنها به گریس، این امکان وجود دارد که گریس پخش شده و بلبرینگ از روان‌کننده شود.
7. مواد ضد کف
در هنگام کار با دستگاه‌های صنعتی، به دلیل سرعت زیاد حرکت روانکار و ایجاد تلاطم، هوا وارد روانکار می‌شود. این هوای وارده باعث تشکیل کف در آن می‌گردد. برای جلوگیری از بروز این اتفاق و پیشگیری از بروز حادثه، افزودنی ضد کف اضافه می‌شود.
عوامل ضد کف اساساً در روان‌کننده نامحلول هستند. بنابراین باید به خوبی پخش شوند. این قطرات خود را به حباب‌های هوای محبوس شده می‌چسبانند و به تشکیل حباب‌های بزرگتر در روانکار کمک می‌کنند.
نتیجه‌گیری
فهمیدیم روان‌کننده‌ها برای افزایش عمر عناصر تجهیزات حیاتی هستند. بنابراین ادتیو یا افزودنی‌های روان‌کننده به عنوان جز جدایی ناپذیر روانکارها در نظر گرفته می‌شوند. انواع مختلف افزودنی‌ها و خواص عملکردی آنها مورد بحث قرار گرفت. در واقع دانستیم استفاده از یک روان‌کننده مناسب حیاتی است.
در این زمینه مقاله "وظایف روغن‌های روانساز چیست؟" اطلاعات زیادی را در اختیار شما قرار می‌دهد.
از 6 وظیفه روغن‌های روانساز باخبرید؟ همانطور که می‌دانید روان‌کننده ماده‌ای برای کنترل اصطکاک و سایش سطوح در تماس با اجسام است. بسته به ماهیت همچنین برای از بین بردن گرما و ضایعات سایش، تمیز نگه داشتن قطعات، انتقال قدرت، محافظت، مهر و موم استفاده می‌شوند.
آنها برای جلوگیری از تشکیل لجن و دوده، اکسیداسیون، ساییدگی، زنگ‌زدگی و خوردگی، ایجاد کف و همچنین مقاومت در برابر دمای بالا و پایین طراحی شده‌اند. امیدواریم با شناسایی این 7 نوع ادتیو در این صنعت، معنا و مفهوم هر کدام را پیش از قبل درک کرده باشید.
منبع
سوالات متداول
افزودنی‌ها موادی هستند که برای انجام برخی عملکردها به روانکارها اضافه می‌شوند. در واقع چون روغن پایه از پالایش نفت خام به دست می‌آید، هنوز ویژگی لازم برای استفاده در موتور خودرو و ماشین‌آلات صنعتی را ندارد. بنابراین باید موادی به روغن‌های پایه افزوده شوند تا در روانکار فوق، مقاومت لازم برای شرایط سخت، حرارت و فشار بالا ایجاد شود.
هدف کلی افزودنی‌های روغن، اصلاح خواص روغن‌های روان‌کننده است تا از موتورهای خودرو در تمامی شرایط عملیاتی محافظت کنند و در عین حال آلاینده‌ها را کاهش دهند و عمر روغن موتور را افزایش دهند. درصد افزودنی‌ها در روغن می‌تواند از چند درصد تا 25 درصد متغیر باشد.
روانکارهای صنعتی زیادی وجود دارند که برای بارهای سنگین طراحی شده اند، بنابراین بهترین گزینه به کاربرد و نیازهای خاص بستگی دارد. در اینجا چند نمونه از روانکارهای صنعتی که معمولاً برای بارهای سنگین استفاده می شوند آورده شده است:
- روغن‌های دنده مصنوعی
- گریس کمپلکس لیتیوم
- روغن‌های هیدرولیک ضد سایش
- روان‌کننده‌های جامد
